تأسیسات ساختمانی

تأسیسات ساختمانی از نیازهای اساسی یک ساختمان می‌باشد که نقش پررنگی در ساخت ساختمان دارد. تأسیسات ساختمانی اجزای مهم از هر ساختمان را تشکیل می‌دهد که این اجزا مربوط به شرایط حرارتی، دیداری، شنیداری و بهداشتی و غیره که برای راحتی و آرامش ساکنان ساختمان لازم و ضروری می‌باشد را فراهم می‌کنند. هرکدام از این بخش‌ها اصولی برای طراحی و اجرا دارد که باید رعایت شود و درصورتی‌که این اصول و قوانین رعایت نشود نقش آن‌ها در ساختمان بسیار کم‌رنگ می‌شود.

تأسیسات ساختمان باید به‌خوبی طراحی و نصب شود تا به بهترین شکل کار کند. در نظر داشته باشید که عملکرد آن‌ها با طراحی و ساختار یک ساختمان در ارتباط است و این دو باید با یکدیگر هماهنگ باشند. هماهنگی آن‌ها وظیفه متخصصان و معماران است که باید این کار را به بهترین شکل انجام دهند. اگر این طراحی به‌درستی انجام نشود ممکن است که در عملکرد سازه اشکالاتی ایجاد شود که رفع آن‌ها در آینده بسیار دشوار خواهد بود.

در اکثر کشورها مهم‌ترین نکته برای ساخت ساختمان تأسیسات می‌باشد که بازرس‌ها بیشتر روی این موضوع تمرکز دارند. اگر تأسیسات ساختمانی شما به‌خوبی انتخاب‌شده باشد، به‌سادگی می‌توانید ازنظر بازرس موردقبول قرار بگیرید و به ادامه ساخت ساختمان بپردازید. اگر تأسیسات ساختمان طبق اصول و استانداردها طراحی شوند، از اتلاف انرژی ساختمان جلوگیری می‌کند.

چرا تأسیسات ساختمانی مهم هستند؟

وجود تأسیسات ساختمانی باعث می‌شود تا شرایط رفاهی برای ساکنین یک سازه فراهم شود. تأسیسات ساختمان در همه ساختمان‌ها باید به‌صورت اصولی و مهندسی‌شده، طبق نقشه و معماری ساختمان اجرا شود تا بهترین بازدهی را داشته باشند. اگر معماری و نقشه‌کشی به‌صورت اصولی انجام شود، می‌توان گفت که تأسیسات نیز در محل درست و به تعداد درست استفاده خواهند شد. شخصی که معماری ساختمان را انجام می‌دهد باید در کار خود حرفه‌ای باشد تا بهترین پلن و نقشه را برای تعبیه تأسیسات طراحی کند.

کیفیت تأسیسات ساختمانی نیز اهمیت بسیاری زیادی دارد و اگر تأسیساتی که قصد استفاده از آن را در ساختمان دارید، کیفیت مناسبی داشته باشند، در آینده نیازی به بازسازی زودهنگام ساختمان نیست؛ بنابراین بهتر است که هنگام ساخت و یا بازسازی در بخش تأسیسات زمان و هزینه موردنیاز صرف شود تا از هزینه‌های جانبی که ممکن است در آینده ایجاد شود، کاسته شود.

طراحی اصولی تأسیسات ساختمان در موارد زیر نقش مستقیم دارد.

• باعث افزایش طول عمر ساختمان و کمتر شدن استهلاک آن خواهد شد
• باعث کاهش اتلاف انرژی ساختمان خواهد شد
• باعث افزایش رفاه ساکنین و لذت بردن از سکونت در ساختمان می‌شود.
• عدم طراحی و اجرای صحیح تأسیسات ساختمانی باعث کاهش ایمنی ساختمان خواهد شد

با پیشرفت علم در سراسر دنیا، دستاوردهای زیادی نیز در حوزه هوشمندسازی سیستم‌های تأسیساتی به‌دست‌آمده است که در رفاه و زندگی انسان تأثیرات بسیار زیادی دارد. هوشمند کردن سیستم‌های تأسیساتی در زمینه‌های مختلفی مثل سیستم گرمایشی و سرمایشی، سیستم روشنایی، سیستم‌های بهداشتی و غیره اتفاق افتاده است و باعث افزایش بازده و کاهش اتلاف انرژی در ساختمان‌ها شده است. در ادامه مطلب، بیشتر با انواع تأسیسات ساختمان آشنا خواهیم شد.

انواع تأسیسات ساختمانی

اگر تابه‌حال اقدام به ساخت ساختمان کرده باشید، می‌دانید که انواع مختلفی از تأسیسات در ساختمان وجود دارد که هرکدام کاربرهای مخصوص به خود را دارند. اغلب این تأسیسات در اکثر ساختمان‌ها وجود دارند.

به‌طورکلی تأسیسات ساختمان به دو نوع مکانیکی و الکتریکی تقسیم می‌شود و هرکدام از این موارد از زیرمجموعه‌ها و تجهیزات خاصی تشکیل‌شده‌اند. امروزه در ساخت‌وساز ساختمان به ‌ظاهر و نمای آن توجه بسیاری می‌شود، درصورتی‌که با توجه به محدودیت انرژی در کشور، طراحی و کاربرد صحیح تأسیسات مهم‌ترین بخش ساختمان است که نیاز به توجه دارد و کمتر کسی به آن توجه می‌کند.

تأسیسات مکانیکی

تأسیسات مکانیکی به‌تنهایی به دو دسته صنعتی و ساختمانی تقسیم می‌شود که بخش‌های صنعتی آن شامل قسمت انتقال آب و فاضلاب می‌شود که این قسمت نیز به انتقال انواع سیالات، تصفیه‌ی آب و فاضلاب، تولید انرژی از حرکت سیال و غیره تقسیم می‌شود. تأسیسات مکانیکی، از بخش‌هایی مانند انتقال آب، فاضلاب تشکیل می‌شوند که شامل بخش‌های مختلفی است که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.

• تأسیسات گرمایشی و سرمایشی
• تأسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
• تأسیسات گازرسانی
• تأسیسات آتش‌نشانی (اعلام حریق، اطفاء حریق)

تأسیسات گرمایشی و سرمایشی

امروزه سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی تبدیل به تجهیزات ثابت و بخشی از زندگی روزمره ما شده‌اند و در هر مکانی استفاده از آن‌ها ممکن است. وجود این تأسیسات در ساختمان‌ها بسیار مهم است و نقش بسیار پررنگی در انتخاب ساختمان توسط ساکنین دارد.

تأسیسات گرمایشی عمده‌ای که در ساختمان‌ها استفاده می‌شوند، موارد زیادی را ازجمله سیستم شوفاژخانه در ساختمان‌های قدیمی و سیستم پکیج در ساختمان‌های جدید در برمی‌گیرند. پکیج هم آب گرم را تأمین کرده و هم باعث عملکرد رادیاتورها می‌شود. در یک سازه ممکن است از تأسیسات گرمایشی دیگری مثل انواع هیتر نیز استفاده شود.

در سیستم‌های گرمایشی جدیدی که در ساختمان‌ها طراحی می‌شود، سیستم گرمایش از کف بسیار پرکاربرد و کم‌مصرف است. در این سیستم با استفاده از لوله‌های گرماده، سطح زمین گرم شده و درنتیجه خانه نیز گرم می‌شود. در تأسیسات سرمایشی و گرمایشی جدید، سیستم کنترل هوا وجود دارد که هوای خانه را در آن دما که شما می‌خواهید تنظیم می‌کند.

تأسیسات سرمایشی متداول نیز به‌طورمعمول مواردی مثل کولرآبی معمولی یا هوشمند، انواع کولرگازی و اسپیلت هستند و در برخی ساختمان‌های بزرگ و اداری از مواردی مثل هواساز و فن هم استفاده می‌شود. اهمیت این تأسیسات در فصل تابستان مشخص می‌شود و بهتر است از برندهای معتبر دنیا باشند تا نیاز به تعمیرات و نگهداری از آن‌ها در طول بهره‌برداری از ساختمان کاهش پیدا کند.

تأسیسات آب و فاضلاب

در تأسیسات آب و فاضلاب پیچیدگی‌های بسیار زیادی وجود دارد که هرکسی نمی‌تواند آن را در تأسیسات ساختمانی پیاده‌سازی کند. در تأسیسات آب و فاضلاب یک شبکه از لوله‌های مخالف یکدیگر وجود دارد که موازی یکدیگر عمل می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید، سیستم آب‌رسانی رو به بالا است و سیستم فاضلاب به سمت پایین حرکت می‌کند.

همین امر یک شبکه آب‌رسانی به همراه یک شبکه دفع آب را به وجود می‌آورد که ازیک‌طرف آب را تمیز به شما می‌رساند و از طرف دیگر آب آلوده را از شما دور کرده و به سمت فاضلاب هدایت می‌کند. در انجام این کار نیروی جاذبه تأثیر بسیار زیادی دارد و طراحی این سیستم باید با توجه به عملکرد نیروی جاذبه‌صورت بگیرد و نیازمند تخصص بالایی است.

حال نوبت به نوع آب می‌رسد که موضوع را کمی پیچیده‌تر می‌کند. آب سرد و گرم در خانه همه ما وجود دارد و شاید ندانید که لوله آب سرد و گرم از یکدیگر جدا هستند. بعدازآن باید به فاضلاب سرویس‌های بهداشتی اشاره کرد که به‌طورکلی از همه سیستم فاضلاب خانه جدا بوده و از لوله مخصوص به فاضلاب ریخته می‌شود. در سیستم فاضلاب سرویس‌های بهداشتی به دلیل تجزیه ضایعات در لوله‌ها، گازی به وجود می‌آید که برای جلوگیری از ورود آن به بخش‌های داخلی ساختمان باید از تله، سیفون یا آب‌بندهای مختلف در داخل اتصالات لوله‌ها استفاده شود.

تأسیسات گازرسانی

سیستم گازرسانی در ساختمان نقش بسیار زیادی در رفاه افرادی دارد که در یک ساختمان زندگی می‌کنند، دارد و باید بهترین تأسیسات برای این سیستم استفاده شود. لوله‌کشی گاز ساختمان باید طبق استاندارد شرکت ملی گاز ایران انجام شود تا همه اصول و قوانین کار رعایت شده و نتیجه خوبی داشته باشد. لوله‌های گاز برای مکان‌های مختلف متفاوت بوده و با توجه به تجاری و یا مسکونی بودن آن لوله‌کشی می‌شود.

برای مراکز تجاری و یا مسکونی کم‌جمعیت که مصرف گاز کم است، معمولاً از لوله‌هایی با شار 178 میلی‌متر و ستون آب معادل 25/0 استفاده می‌شود؛ اما در ساختمان‌ها و مراکز تجاری که مصرف گاز زیاد است، از لوله‌های مصرف گاز تا 120 مترمکعب در ساعت، فشار 14/0 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع که معادل (psi) 2 است و تأسیسات صنعتی با فشار تا 2/4 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع که معادل 60 (psi) است، استفاده می‌شود.

تأسیسات آتش‌نشانی

امروزه این سیستم در اکثر ساختمان‌ها استفاده‌شده و از ایجاد حوادث زیادی جلوگیری کرده است. به این نوع تأسیسات، سیستم اطفای حریق نیز می‌گویند. زمانی که این سیستم به کار می‌افتد، ابتدا لوله‌های آب در ساختمان باز شده و سپس به‌صورت خودکار با مراکز آتش‌نشانی تماس گرفته می‌شود. لوله‌های تأسیسات آتش‌نشانی در اکثر نقاط ساختمان وجود دارد و آن نقطه ازنظر آتش‌نشان‌ها، یک نقطه امن است.

زمانی که سنسورهای این لوله‌ها علائم حریق را حس کردند و یا اینکه افراد به‌صورت دستی آن را راه‌اندازی کرد، این لوله‌ها پر از آب شده و به‌صورت قطره‌چکانی شروع به اطفای حریق می‌کند. لوله‌های این سیستم در دو نوع فلزی و پلاستیکی وجود دارد که معمولاً از نوع پلاستیکی آن‌ها در ساختمان استفاده می‌شود. برای از کار انداختن این فرایند پنل‌هایی در قسمت‌های مختلف ساختمان نصب شده که با آن می‌توانید این فرایند را متوقف کنید.

تأسیسات رفاهی

برخی ساختمان‌ها به‌غیراز تأسیسات اصلی دارای تأسیسات جانبی رفاهی مثل سونا، جکوزی یا سایر موارد مشابه هستند. ممکن است وسایل تفریحی نیز در محوطه یا پشت‌بام ساختمان کار شود. وجود چنین تأسیساتی سازه شما را به یک سازه برند و لوکس تبدیل می‌کند و ارزش آن را چند برابر خواهد کرد.

سخن پایانی

اگر از سازندگان و پیمانکاران ساختمان هستید، قطعاً می‌دانید اجرای درست تأسیسات ساختمان در افزایش طول عمر ساختمان و کاهش استهلاک آن تأثیر زیادی می‌گذارد و اجرای نادرست تأسیسات ساختمان، ایمنی و درنتیجه جان و مال ساکنین تهدید می‌کند و می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به بار آورد. اگر تأسیساتی که قصد استفاده از آن را در ساختمان دارید از کیفیت خوبی برخوردار باشد، نیاز به بازسازی زودهنگام ساختمان پس از چند سال از ساخت آن نخواهد بود؛ بنابراین بهتر است در بخش تأسیسات زمان و هزینه لازم صرف شود تا از ایجاد هزینه‌های بالای جانبی در آینده پیشگیری شود.