متره و برآورد در صنعت ساختمان و نحوه آمادگی آن
در این صفحه با متره و برآورد در صنعت ساختمان و نحوه آمادگی آن آشنا می شوید:
متره یعنی محاسبه و اندازه‌گیری مقدار مصالح موردنیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه مقادیر مصالح به‌کاررفته و مصرف‌شده در یک پروژه اجراشده. معمولاً این نوع از محاسبات و تحلیل‌ها در یک سری جدول‌های خاص انجام می شه. جدول‌هایی که بهشون صورت‌وضعیت (جدول ریز متره، خلاصه متره و ...) میگن. طبیعتاً به افرادی که این محاسبات رو انجام میده مترور میگن. با چنین توضیحات اولیه‌ای قصد داریم تا با این مقاله شما رو با مباحث متره و برآورد در صنعت ساختمان آشنا و به یادگیری بیشتر شما کمک کنیم.
برآورد قیمت پروژه چیست؟
اگه مقادیری که با توجه به واحدهای موردنیاز در قسمت متره به دست آوردید رو قیمت‌گذاری کنید، برآورد ریالی یا برآورد قیمت پروژه رو انجام دادید.
ما در برآورد قیمت دو هدف اساسی رو دنبال می‌کنیم:
اولا علاقه‌مندیم مقادیر مصالح مصرفی رو تعیین کنیم، تعداد نیروی انسانی رو با توجه به نوع تخصصشون بشناسیم و از تعداد نیروی ماشین‌آلاتی با توجه به نوع و مدت آن‌ها در طول پروژه اطلاع داشته باشیم.
دوما تعیین قیمت ریالی یا ارزی پروژه به‌عنوان مهم‌ترین هدف شناخته میشه که ما معمولاً در دو مرحله این کار رو انجام میدیم.
یکی قبل از اجرای پروژه برای پیش‌بینی بودجه و دومی در مرحله حین اجرای پروژه که معمولاً در قالب صورت‌وضعیت مطرح میشه.
برای انجام متره و برآورد قیمت به اسناد و مدارکی نیازه که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- داشتن نقشه‌های اجرایی به‌طور کامل که شامل نقشه‌های سازه‌ای، معماری، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات الکتریکی و جزيیات لازم میشه.
- جدول صورت‌وضعیت
- قیمت‌های مصالح، نیروی انسانی، نیروی ماشینی (فهرست‌بهاء منضم به پیمان)
- شرایط خصوصی قرارداد پیمانی همراه با سایر اسناد منضم به پیمان‌نامه
بیشتر بخوانید: چگونگی مراحل برنامه ریزی یک مدیر ساخت و ساز
انواع متره
با توجه به اینکه مصالح با چه واحدی و برای چه نیازی محاسبه میشن، انواع متره قابلیت تعریف داره که عبارت‌اند از:
- متره بسته
- متره باز (آنالیز بها)
متره بسته
در این روش مقادیر و وزن مصالح رو با توجه به واحدهای موردنیازشون، از روی نقشه‌ها و اسناد پیمانی محاسبه و برآورد میکنن و در جدول‌های مخصوص وارد میکنن، بعدازاین مرحله مقادیر به دست اومده رو در قیمت‌های واحد پایه (معمولاً از فهرست‌بهای واحد پایه رشته مربوطه استخراج می‌شود) ضرب میکنن تا قیمت دقیق هر آیتم به دست بیاد؛ بنابراین قیمت خالص پروژه به دست میاد. اگه در این قیمت‌ها ضرایب مربوطه رو (ضریب بالاسری، ضریب تجهیز کارگاه، ضریب پلوس یا مینوس، ضریب منطقه‌ای، ضریب ارتفاع، ضریب طبقات، ضریب سختی کار) ضرب کنید، در این صورت قیمت کل پروژه رو به دست خواهید آورد.
همچنین باید مشخص بشه که هر عملیات رو با چه واحدی میخواین محاسبه کنید و وقتی واحدها مشخص شد، محاسبه مقادیر کار، توسط مترور که توان ریاضی، مهندسی و تجربه داره انجام میشه. درواقع مترور کسیه که میتونه این کار رو به بهترین حالت انجام بده.
متره باز (آنالیز بها)
باید بدونید که برآورد هزینه‌ی اجرا و مدت‌زمان لازم برای تکمیل یک پروژه، بدون استفاده از تجزیه‌وتحلیل هزینه‌ها و بها امکان‌پذیر نیست و هرچه تجزیه و آنالیز هزینه‌ها ازنظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین‌آلات موردنیاز به واقعیت و شرایط اجرای کار نزدیک‌تر باشه، به همون میزان هم برآورد اولیه به هزینه‌های اجرایی پروژه نزدیک‌تر خواهد شد.
در این روش، کلیه مصالح موردنیاز، نیروی انسانی و نیروی ماشینی و ابزارآلات از روی جدول متره‌ها محاسبه می شه و البته باید در نظر گرفت که برآورد نیروی انسانی و نیروی ماشینی، مبنای تئوری و محاسبه خاصی نداره بلکه فقط از روی تجربه در کارگاه‌های مختلف محاسبه و مورداستفاده قرار میگیره. رویه به این صورته که مصالح در قیمت واحد پایه روز منطقه، نیروی انسانی در قیمت واحد نفر در روز، نیروی ماشینی در قیمت واحد ساعتی و ابزارآلات در قیمت واحد عددی، ضرب میشه و سپس جمع این هزینه‌ها به دست میاد. در آخر می‌تونید به قیمت به‌دست‌آمده ضرایب مربوطه را اعمال کنید تا قیمت کل یک واحد عملیات مورد تجزیه به دست بیاد.
بنابراین برای تک‌تک عملیات‌ها، باید تجزیه بها انجام داده و مقادیر را در قیمت واحد به‌دست‌آمده، برای آن عملیات ضرب کرد تا قیمت اجرای عملیات به دست بیاد. با اعمال چنین روشی قیمت به‌دست‌آمده نزدیک به واقعیته و ترسی از کم یا زیاد بودن قیمت وجود نداره.
آشنایی با ضرایب مورداستفاده در برآورد
ضریب منطقه‌ای
ضریب منطقه‌ای چیزی جز قیمت‌های واحد برای انجام کار در مقاطع زمانی و مکانی معین نیست.برای اینکه قیمت‌های موجود در فهرست‌بها، عمومیت داشته باشه و در همه جای کشور قابل‌استفاده باشه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با توجه به ویژگی‌های محلی و منطقه‌ای و میزان برخوردار یا محروم بودن اون منطقه و همچنین چگونگی امکان دسترسی به نیروهای کار و تأمین مصالح، مناطق جغرافیایی ایران را به مناطق مختلف تقسیم کرده و برای کارهای ساختمانی، تأسیسات برق و مکانیک و ... به‌صورت جداگانه و متناسب با صعوبت منطقه، ضریبی به نام "ضریب منطقه" رو در نظر گرفته که در برآورد هزینه کار ضرب میشه.
ضریب طبقات
قیمت‌های درج‌شده در فهرست‌بها، بین انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف تفاوت در نظر میگیره. چنانچه کار در طبقات بالاتر از همکف و یا پایین‌تر از طبقه زیر همکف انجام بشه، بابت حمل مصالح به طبقات مذکور و افت ناشی از حمل آن به طبقات و همچنین سختی اجرای کار، یک ضریبی به نام "ضریب طبقات" رو در نظر میگیرن که در برآورد هزینه اجرای عملیات کار، منظور میشه.
بیشتر بخوانید: فونداسیون و اصول اولیه ساخت آن
ضریب ارتفاع
ضریب ارتفاع برای انجام کار تا ارتفاع 5/3 متر در هر طبقه در نظر گرفته میشه. چنانچه کار در طبقه‌ای باشه که ارتفاع آن بیش از 5/3 متره، بابت سختی اجرای عملیات، حمل و افت مصالح ناشی از ارتفاع و همچنین اجرای داربست‌هایی که نیازِ در داخل ساختمان، نصب بشه ضریب ارتفاع رو بر اساس مندرجات فهرست‌بها در نظر میگیرن و در برآورد هزینه اجرای عملیات کار، منظور میکنن. این ضریب به تمام اقلام کار آن طبقه از تراز کف طبقه تا تراز کف طبقه بالایی، به‌استثنای مصالح پای‌کار مربوط میشه. درصورتی‌که تغییراتی در حین کار در ارتفاع طبقه ایجاد بشه (ارتفاع کم یا زیاد شود) به‌شرط اجراشدن، فرمول مذکور یک‌بار دیگر برای طبقات مربوط بر اساس کار واقعی انجام‌شده محاسبه میشه و در پایان در آخرین صورت‌وضعیت اعمال میشه.
ضریب بالاسری
برای جبران هزینه‌های ناشی از مواردی همچون پرداخت مالیات، بیمه‌های اجتماعی کارمندان و کارگران، تهیه ضمانت‌نامه‌های مختلف، عوارض قانونی و لحاظ نمودن سود برای پیمانکارها ضریب بالاسری به کار میاد که به مبلغ کل برآورد اجرای کار اعمال میشه. هزینه‌های بالاسری، به‌طورکلی به دودسته هزینه بالاسری عمومی و هزینه بالاسری کار تقسیم میشه.
نکته: ضریب بالاسری برای طرح‌های عمرانی برابر 30/1 در نظر گرفته‌شده است که در آن هزینه‌های بیمه سهم کارفرما و بیمه بیکاری نیروی انسانی کارگاه و همچنین عوارض شهرداری (برای پیمان‌های مشمول)، توسط دستگاه‌های اجرایی از محل طرح پرداخت می‌شود و هزینه‌ای از بابت آن‌ها در هزینه بالاسری منظور نشده است، لذا در صورت تغییر هریک از شرایطِ هزینه‌های مشروح در پیوست مربوط، بایستی ضریب بالاسری مجدداً محاسبه و اعمال گردد.
ضریب پیشنهادی پیمانکار (ضریب پیمان)
در زمان برگزاری مناقصه‌ها، برای انتخاب پیمانکار در اجرای عملیات، پیمانکاران واجد صلاحیت که دعوت‌نامه شرکت در مناقصه براشون ارسال‌شده بر طبق ضوابط مربوطه، باید مبلغ پیشنهادی خود برای انجام کار را به‌صورت یک مبلغ قابل‌قبول اعلام کنند. حاصل تقسیم مبلغ پیشنهادی پیمانکار به مبلغ برآورد اولیه هزینه انجام کار، ضریب پیشنهادی پیمانکار و یا ضریب پیمان خونده میشه که در کلیه صورت‌وضعیت‌های موقت و قطعی قابل اعماله.
در چنین شرایطی اگر عدد به‌دست‌آمده، برای پیمانکار نسبت به برآورد اولیه کوچک‌تر از یک باشه پیشنهاد تخفیف داده میشه و اگه عدد به‌دست‌آمده بزرگ‌تر از یک باشه پیشنهاد افزایش قیمت داده میشه.
همچنین مشاهده کنید: قیمت به روز و لحظه ای سیمان
انواع برآورد و صورت‌وضعیت
برآورد اولیه
برآورد اولیه یعنی محاسبه و تعیین مقادیر مصالح موردنیاز در طرح‌های مقدماتی از روی رئوس کلی پروژه که تقریبی انجام میشه. در گام اول مهندسان مشاور یا دستگاه‌های اجرایی برای برآورد تخمینی به‌منظور تعیین و پیش‌بینی بودجه پروژه چنین کاری رو انجام میدن.
متره و برآورد تقریبی
پس از تهیه نقشه‌های تفصیلی پروژه، مقادیر مصالح موردنیاز تا حدودی واقعی توسط مهندسان مشاور مربوطهِ محاسبه میشه که از این برآورد مقدماتی برای استفاده در اسناد مناقصه و تخمین مبلغ اولیه پیمان استفاده میکنن.
صورت‌وضعیت‌های موقت ماهانه
اجرای عملیات پروژه معمولاً در آخر هرماه شمسی انجام میشه، به این صورت که پیمانکار وضعیت کلیه کارهایی که از شروع پروژه تا آخر تاریخ پروژه انجام داده‌شده و همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پروژه که در پای‌کار وجود داره رو مشخص میکنه و بر اساس نرخ‌های منضم به پیمان‌نامه اضافه میکنه.
صورت‌وضعیت‌های موقت ماهیانه به‌این‌ترتیب تنظیم میشه و دارای امضاء نماینده پیمانکار و مهندسان مشاور است. این صورت‌وضعیت‌های موقت پس از بررسی، به کارفرما ارائه‌شده و کارفرما پس از رسیدگی و کسر کلیه کسورات قانونی باقی‌مانده را به‌صورت چک به پیمانکار پرداخت میکنه.
بیشتر بخوانید: آزمایش خاک و کاربردهای آن
لیست کسورات قانونی به‌صورت زیر می‌باشد
- جمع مبالغی که بایت صورت‌وضعیت‌های موقت ماهانه قبلی پرداخت‌شده.
- ده درصد بابت کسر حسن انجام کار
- اقساط پیش‌پرداخت
- کسر برای علی‌الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و غیره
- اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
- هرگونه جرائم احتمالی، طبق مفاد شرایط عمومی پیمان
- کسر دیگر موارد متفرقه که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان‌نامه که بر عهده پیمان‌کاره.
بنابراین صورت‌وضعیت موقت، شامل برآورد کارهای انجام‌شده تا آن تاریخ به‌علاوه مصالح پای کاره.
صورت‌وضعیت ماقبل آخر
همان‌طور که میدانید تهیه صورت‌وضعیت قطعی و رسیدگی به اون، خیلی طول میکشه؛ بنابراین برای دریافت هزینه عملیات باقی‌مانده، باید قبل از اعمال صورت‌وضعیت قطعی، یک صورت‌وضعیت تا حدودی واقعی در اواخر کار ارائه بشه که شامل، کل کارهای انجام‌شده از اول تا آخر پروژه میشه. احتمالاً مبلغ این صورت‌وضعیت نزدیک به مبلغ صورت‌وضعیت قطعی خواهد شد.
صورت‌وضعیت قطعی
به‌محض اینکه تحویل موقت کلیه کارها انجام گرفت. پیمانکار شروع به‌اندازه گیری و تهیه صورت‌وضعیت قطعی کارهای انجام‌شده میکنه. بدونید که مقادیر و ارقامی که در صورت‌وضعیت قطعی وجود داره، به‌تنهایی قاطعه و یکی از مأخذهای تصفیه قطعی پیمانکارها است حتی اگه این مقادیر با ارقامی که در صورت‌وضعیت‌های موقت منظور شده، اختلافاتی داشته باشه؛ بنابراین در این صورت‌وضعیت، اگر اشتباهی رخ بده، غیرقابل برگشته. پس باید دقت کافی به خرج داد تا کلیه دستور کارها و صورت‌جلسات، ضمیمه صورت متره‌ها بشه.
همچنین مشاهده کنید: اطلاعات ساختمان های در حال ساخت کرج
جمع‌بندی
وظیفه سنگین مترور (کسی که متره پروژه را بر عهده دارد) باعث میشه که بتونه به‌عنوان یک متخصص با استفاده از مهارت و تجربه خودش، المان‌های مختلف را محاسبه و در پایان، برحسب فهرست‌بها سال جدید آماده و ارائه کنه؛ بنابراین اهمیت متره و برآورد در میزان مدیریت و ایجاد تعادل در ورودی‌ها (مصالح موردنیاز) و خروجیهای (هزینه احتمالی) پروژه اهمیت زیادی داره. در پایان امیدوارم که مقاله پیش روی تونسته باشه کمک شایانی به شما و کسب‌وکار شما ارائه داده باشه.