انواع ماسه و نحوه شکل گیری و دلیل تنوع رنگ آن ها

در اینجا متوجه خواهید شد که ماسه در حقیقت چیست، چگونه شکل‌گرفته است و چرا گاها در طیف رنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف دیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چنین یاد می‌گیرید چگونه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید ماسه را از نمونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ملات موجود استخراج‌کنید و از آن برای پیدا کردن ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای عیناً مطابق ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی استفاده‌شده در ملات اصلی خود استفاده کنید.

به‌عنوان کسی که تازه وارد دنیای ساخت‌وساز شده است، ممکن است فکر کنید ماسه ترکیبی بسیار ساده است اما این‌طور نیست. ماسه انواع زیادی دارد که هرکدام برای کار خاصی است. استفاده از ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی متناسب با کاری که انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهید بسیار مهم است چراکه استفاده از نوع اشتباه آن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند فاجعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بار باشد.

به‌عنوان‌مثال، استفاده از ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بسیار ریزدانه به‌جای ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ساختمانی برای تهیه ملات، موجب چسبندگی نامناسب آن با بلوک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و آجرها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و نهایتاً ممکن است موجب ریزش سازه گردد!

یک اتصال معمول با ملات برای چینش آجرها و بلوک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها

همین تنوع در مدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف ماسه به‌اندازه‌ی کافی پیچیده هست و دانستن این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که هرکدام از این انواع ماسه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تا 10 اسم مختلف داشته باشند، بر پیچیدگی آن اضافه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

با در نظر گرفتن این مسئله، این مقاله به بررسی انواع مختلف ماسه، دانه‌بندی هرکدام و کاربرد هرکدام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پردازد.

ماسه چیست؟

قبل از شروع بررسی انواع ماسه و نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی استفاده هرکدام، بهتر است اول درباره خود ماسه و اینکه کلاً از کجا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید بدانیم. ماسه اساساً از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی تشکیل‌شده که درگذر زمان خرد و فرسوده شده و به‌مرور به ذرات ریزتری تبدیل‌شده‌اند. یکی از مواد اصلی تشکیل‌دهنده‌ی ماسه، سیلیکا است. سیلیکا یک ماده طبیعی است که در یک‌چهارم پوسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زمین یافت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

ماسه استاندارد بر پایه سیلیکا

به‌غیراز ماسه، سیلیکا در بسیاری از مواد دیگر طبیعی و ساخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی انسان نیز یافت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، شامل کوارتز (که یکی از معمول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین محل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های وجود سیلیکا)، رس، شیشه، سیلیکا ژل و هم‌چنین در مواد غذایی و دارویی.

همان‌طور که گفته شد، سیلیکا یا قطعات کوچک سنگ، بخش اصلی ماسه را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند و کوارتز رایج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین ماده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که به‌طور مؤثر سیلیکا را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. خود کوارتز (که گاها بانام سیلیسیم دی‌اکسید شناخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود)، زمانی شکل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد که اکسیژن با سیلیکون ترکیب شود.

یکی دیگر از اجزای اصلی تشکیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ماسه، فلدسپار است. فلدسپار یک گروه بسیار رایج مواد معدنی است که تقریباً تا یک‌سوم از سطح زمین را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. فلدسپار معمولاً روی پوسته زمین و در مقدار زیادی از ماسه یافت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود

در طول زمان و براثر وزش باد، امواج دریا و فرسایش، کوارتز و فلدسپار باهم ترکیب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند (همراه با مواد دیگری مثل استخوان، صدف، مرجان، شیشه و اخیراً پلاستیک که باید به آن توجه کرد) و ماسه را در ساحل، بستر رودخانه، اطراف دریاچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و سایر خطوط ساحلی ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند.

معمولاً ماسه و یا سایر مواد مشابه آن مثل شن و لای (که معمولاً در بستر رودخانه و یا حاشیه رودخانه یافت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود)، بر اساس سایز دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تقسیم‌بندی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ماسه درشت از لای و ریزتر از شن هستند و جایی میان این دو قرار دارند. به‌عنوان یک قانون کلی، اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ماسه را بین 6/0 میلی‌متر تا 2 میلی‌متر در نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند.

همان‌طور که مختصراً در بالا اشاره شد، ماسه به طرز قابل‌بحثی پرمصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین ماده در صنعت ساخت‌وساز محسوب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. از ماسه برای تولید بتن، ملات، بلوک، آجر، شیشه، قالب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ریخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گری و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. به همین دلیل، تقاضا برای ماسه بسیار زیاد است؛ بنابراین مانند تمامی مواد طبیعی دیگر، منابع محدود برای آن وجود دارد و تا آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نه‌چندان دور، موجودی آن لاجرم رو به اتمام می‌رود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. با در نظر گرفتن این مسئله، نه‌تنها برای حفظ خود منابع، بلکه برای کاهش اثرات زیست‌محیطی ناشی از استفاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی میلیاردها تن ماسه در دنیا، باید با آن به‌عنوان یک منبع ارزشمند رفتار کرد و دورریز آن را به حداقل رساند.

آخرین نکته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که باید درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ماسه مصرفی در ساخت‌وساز به خاطر بسپارید آن است که باید تا جای ممکن آن را به‌صورت تمیز و بدون هرگونه ناخالصی (خاک، رس و...) استفاده کرد و با توجه به‌نوعی که استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود بهتر است دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی یکسانی داشته باشد.

دلیل وجود رنگ های مختلف ماسه

معمولاً اگر تاکنون خودتان هرگونه کار بتن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی انجام داده باشید و یا مخلوط ملاتی برای دیوارچینی تهیه‌کرده باشید، حتماً مجبور به خرید مقداری ماسه از مغازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اید. در عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی موارد، همان‌طور که در تصور شماست، ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که فروخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود رنگی زرد یا نارنجی مانند دارد. در برخی شرایط ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی در دسترس ممکن است رنگ قرمز گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای داشته باشد. ماسه قرمز معمولاً حاوی مقادیر بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری اکسید آهن است. شما همچنین ممکن است شرایطی را تجربه کرده باشید که یک کیسه ماسه ساختمانی زرد استاندارد را بخرید و قبل از اتمام کار شما، تمام شود.

دوباره به مغازه مصالح ساختمانی مراجعه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید و متوجه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوید فقط ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ساختمانی قرمز موجود است که باعث می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود رنگ ملات شما تغییر کند؛ بنابراین فکرتان درگیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که آن را همان‌گونه استفاده کنید و یا سعی کنید آن رنگ آن را بارنگ مخصوص ملات و یا روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر تغییر دهید.

دلیل این مسئله به محلی که ماسه از آن آمده است برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد. ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که در یک قسمت از کشور تولیدشده است ممکن است به میزان بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری اکسید آهن داشته باشد که رنگ آن را قرمز یا نارنجی گونه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در بخش دیگری از کشور، از مقدار بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری صدف یا مرجان تشکیل‌شده که رنگ آن را به سفید نزدیک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

حالا که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانید چرا رنگ ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با یکدیگر متفاوت است، ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که اگر آن را از یک مغازه تهیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید چرا همچنان ممکن است رنگش متفاوت باشد؟

پاسخ این سؤال به نکته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر درباره ماسه گفتیم برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد. به‌عنوان یک کالا که موجودی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش کم است و مغازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ترجیح می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند آن را به‌صورت عمده خریداری کنند، تأمین‌کننده‌ی اصلی آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ممکن است توانایی تأمین آن را در این حجم بالا نداشته باشد.

هنگامی‌که این اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتد، ماسه از تأمین‌کننده‌ی دیگری و یا از منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دیگری تهیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که در این صورت ممکن است رنگ آن تا حدی متفاوت باشد. همان‌طور که اشاره کردیم، اگر برایتان مهم است که ملات جدیدی که تهیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنید هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رنگ ملات قبلی باشد، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید از رنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مخصوص ملات استفاده کنید تا به همان رنگ ملات موردنظر برسید.

انواع ماسه و کاربرد آن

حال که کمی بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر درباره ماسه میدانیم، اینکه چگونه درست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و دلیل تفاوت در رنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانید، زمان آن است که به بررسی انواع مختلف آن و نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی استفاده از هرکدام بپردازیم.

ماسه گوشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار

(معروف به ماسه درشت یا پیت ماسه)

این نوع از ماسه نسبتاً سخت است. چراکه ذرات تشکیل‌دهنده‌ی آن نسبتاً درشت بوده و معمولاً ذرات سنگ‌دانه‌ی آن نیز نسبتاً تیز و زاویه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار هستند. کاربرد آن در درجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی اول برای تهیه بتن است؛ زیرا سنگ‌دانه‌های آن با توجه به شکلشان، بسیار خوب در یکدیگر چفت‌وبست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند یک سطح صلب سخت را ایجاد کنند. البته به علت سایز و شکل سنگ‌دانه‌ها، سطح یکدست و صاف نخواهد بود.

ازآنجایی‌که عمدتاً از مناطق غیر ساحلی به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید، در ترکیباتش نمک ندارد. اگر این‌طور نبود، توانایی جذب رطوبت محیط را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داشت. این مسئله استفاده از آن را برای ساخت‌وساز در مناطق مرطوب و جایی که لازم است از مشکلات رطوبت و نم گرفتگی دوری کرد، ایده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

نام "پیت یا گودال" اشاره به چگونگی تهیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آن دارد؛ این نوع ماسه در اصل از حفاری یک گودال بزرگ در زمین به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید که تقریباً 1 تا 2 متر زیر سطح زمین است. بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر اوقات ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی گوشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار یا پیت ماسه، رنگ نارنجی گونه و یا قرمز گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دارد زیرا معمولاً در مناطقی با میزان اکسید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ آهن بالا یافت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. یک نکته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مهم این است که برای بتن‌ریزی و یا استفاده از ملات، باید حداکثر 4 درصد سیلت در ماسه موجود باشد.

به‌طور خلاصه، ماسه گوشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار باید برای موارد زیر استفاده شود:

• بتن‌ریزی
• کارهای بنایی

ماسه ساختمانی

(معروف به ماسه رودخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، ماسه تراز، ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی اندودی، ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بنایی و یا ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آجرچینی)

برخلاف ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی گوشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار که قبلاً گفتیم، ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ساختمانی به‌مراتب نرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است. چراکه دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی کوچک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری دارد. ازلحاظ دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی، برخلاف ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی گوشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار که دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی آن درشت و زاویه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار است، ذراتی که در ماسه ساختمانی دیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند به‌مراتب گردگوشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و نرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است.

به دلیل اینکه ذرات کوچک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و نرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر هستند، نهایتاً یک سطح یکدست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و صاف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر به دست خواهد آمد. به همین دلیل است که سازندگان از این نوع ماسه برای تراز کاری و اندودکاری استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند.

همان‌طور که اسمش مشخص است (ماسه رودخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای)، این نوع ماسه معمولاً از بستر و حاشیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی رودخانه-ها و یا از منابع آب غیر دریایی به دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید؛ بنابراین در این نوع هم باید دقت کرد که نمک و سایر املاح آلی به میزان حداقل وجود داشته باشند تا از جذب رطوبت هوا و ایجاد مشکلات نم گرفتگی جلوگیری شود. در مورد رنگ، ماسه ساختمانی معمولاً به رنگ طوسی روشن است و گاها به رنگ سفید نیز دیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

به‌طور خلاصه ماسه ساختمانی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند در موارد زیر استفاده شود:

• اندودکاری
• ملات معمولی/ کار بنایی
• آجرچینی و بلوک چینی
• تراز کاری

ماسه چسبنده

(معروف به ماسه دریا، ماسه نقره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، ماسه شسته شده و یا ماسه ساحلی)

طبق روندی که در بالا دیدید، اسامی ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها درواقع اشاره به محلی دارند که ماسه از آن به‌دست‌آمده است. این نوع ماسه چسبنده و یا ماسه ساحلی هم عمدتاً از سواحل و یا نواحی اطراف خط ساحلی جمع‌آوری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

ماسه ساحلی به‌عنوان ماسه شسته شده نیز شناخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که اشاره به نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فرآوری آن دارد. این ماسه را برای پاک کردن از هرگونه گردوخاک، رس، لای، رسوبات و ... می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شویند. سپس آن را رها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند تا به‌طور کامل خشک شود. ذراتی که ماسه ساحلی-چسبنده را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند بسیار ریز هستند و براثر جذر و مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مکرر و ضربات آن، بسیار صاف و گرد گوشه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشند. رنگ ماسه ساحلی معمولاً زرد و قهوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای گونه است.

به علت اینکه ماسه ساحلی از مناطق ساحلی به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید، در آن نمک موجود است. همان‌طور که گفته شد نمک موجود در آن، رطوبت هوا را جذب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و مشکلات نم گرفتگی را ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل کاربرد زیادی در ساخت‌وساز ندارد.

مشکل دیگر آن است که مقداری کلرید نیز در آن وجود دارد. اگر تابه‌حال به تکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای فلز کهنه که مدتی در معرض هوای دریا قرار داشته باشد دقت کرده باشید، حتماً متوجه زنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زدگی و فرسایش شدید آن شده‌اید.

با در نظر گرفتن مطالب بالا و این حقیقت که مصرف فولاد در صنعت ساخت‌وساز بسیار زیاد است، متوجه خواهید شد که چرا این نوع ماسه نباید در سازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فولادی استفاده شود. چراکه در مدت نسبتاً کوتاهی موجب خوردگی و زنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زدگی آن خواهد شد.

حال جدا از نکاتی که گفته شد، ماسه ساحلی کاربردهایی هم دارد:

• بندکشی سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فرش و اتصال قطعات کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پوش پاسیو
• ماسه بازی کودکان (لازم است برای از بین بردن آلودگی، دو بار شسته شود)
• مناطق تفریحی
• طراحی بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از زمین گلف

ماسه مصنوعی

ماسه سنگی شکسته، ماسه M

اگر تا این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جای متن را درباره انواع ماسه خوانده باشید، احتمالاً حدس زده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اید که علت نام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری ماسه مصنوعی (ماسه M-ماسه کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای) این است که به‌صورت مصنوعی تولیدشده است و از منابع طبیعی به دست نیامده است. ماسه مصنوعی به شکل قابل‌مقایسه‌ای مشابه ماسه ساختمانی است؛ زیرا ماسه ساختمانی از پرمصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین انواع ماسه محسوب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مصنوعی با شکستن و خرد کردن سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازالت و یا گرانیت ساخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و به همین دلیل معمولاً به رنگ طوسی است. بااینکه استفاده از ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مصنوعی در حال حاضر چندان رایج نیست، اما به‌مرور جای خود را پیدا خواهد کرد. چراکه منابع ماسه ساختمانی طبیعی محدود هستند. ازآنجایی‌که به‌عنوان جایگزینی برای ماسه رودخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای تولید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی و شکل دانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن مطابق ماسه رودخانه‌ای هستند.

با در نظر گرفتن موارد بالا، کاربرد ماسه مصنوعی به شرح زیر است:

• اندودکاری
• ملات معمولی/ کار بنایی
• آجرچینی و بلوک چینی
• تراز کاری

سایر انواع ماسه

به‌غیراز انواع اصلی و رایج ماسه که گفته شد، مدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگری نیز از آن وجود دارند که مصرفشان چندان رایج نیست و بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر در موارد خاص کاربرد دارند:

• ماسه بیابانی: از مناطق بیابانی به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید و برای کارهای ساخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز مناسب نیست؛ زیرا ذرات آن بسیار ریز بوده و بیش‌ازحد گرد گوشه و نرم هستند. اگرچه بعضی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از آن برای تولید جایگزین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی برای بتن استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند.

• ماسه بیوژنیک/بیوارگانیک: ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ذرات آن از مرجان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، صدف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اسکلت جانداران آبی تشکیل‌شده است.

• ماسه الیوین: برای استفاده در کار ساخت‌وساز کاربردی ندارد؛ زیرا پایدار نیست. البته برای ساخت قالب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ریخته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گری فولاد کاربرد دارد.

• ماسه آتش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فشانی: همان‌طور که از اسمش مشخص است، از مناطقی با فعالیت آتش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فشانی به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید.

آزمایش ماسه

 یکی دیگر از نکات مهم درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ماسه به‌جز سایز، شکل و محل تشکیل آن، میزان تمیزی ماسه است. منظور از تمیزی، تعیین محتوای لای آن است. در بالا به‌طور خلاصه اشاره شد که محتوای لای در ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مصرفی برای ساخت‌وساز نباید از 4 درصد بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر باشد.

چراکه اگر مقدار آن از این درصد بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر باشد، به‌شدت تمامیت ساختاری و کیفیت بتن تولیدشده از آن را تحت تأثیر قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. به همین دلیل، تمام ماسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مصرفی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بایست تمیز و عاری از رس، لای، نمک و ناخالصی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر باشند.

برای آزمایش محتوای لای موجود در ماسه روشی وجود دارد که (به طرز خنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری) آزمایش لای نامیده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. برای انجام این آزمایش لازم است محلول آب و نمکی با نسبت 5 میلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لیتر نمک در 500 میلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لیتر آب تمیز تهیه کنید. سپس 50 میلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لیتر از محلول را در ظرف اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری بریزید و نمونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ماسه خود را تا جایی که به عدد 50 میلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لیتر در ظرف اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری برسد، به آن اضافه کنید.

مجدداً ظرف اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری را تا عدد 150 میلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لیتر با محلول آب و نمکی که تهیه‌کرده بودید پرکنید. سپس در ظرف را ببندید و تکان دهید تا به‌خوبی مخلوط شود. سپس، زمان انتظار فرامی‌رسد! ظرف را برای 3 ساعت درجایی رها کنید تا تمامی ذرات ته‌نشین شوند. بعد از ته‌نشینی کامل، لازم است لایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی لای شکل‌گرفته در بالای ماسه را اندازه بزنید. این مقدار در کل نباید بیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از 4 درصد و یا 2 میلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لیتر باشد. حال که تمامی نکات درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی انواع ماسه و کاربرد هر یک را در کارهای ساخت‌وساز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانید، تنها لازم است پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مدنظر خود را شروع کنید.